MATERIAŁY DO KONKURSU DLA KLAS SZÓSTYCH

DZIĘKUJĘ, NIE UZALEŻNIAM SIĘ!

 

I PAPIEROSY

1. Informacje na temat tytoniu

Kiedy Krzysztof Kolumb wylądował ze swoimi marynarzami na nieznanym lądzie dnia 11 października Roku Pańskiego 1492, został zaproszony przez Indian Arawaków                              i poczęstowany suszonymi liśćmi tytoniu. Niektórzy jednak utrzymują, iż to Chińczycy jako pierwsi znali i uprawiali tytoń i to jeszcze daleko przed odkryciem Ameryki przez Kolumba. Brak jednak potwierdzających ten fakt dowodów.

Do Europy tytoń dotarł w 1556 roku, prawdopodobnie do Francji. Gdyby człowiek, który przywiózł tę roślinę do Europy, mógł przewidzieć jakie spustoszenie zrobi ona w ludzkim organizmie ….

Tytoń szlachetny to roślina spokrewniona z ziemniakami i pomidorami. Pochodzi ze zwrotnikowych obszarów Ameryki Środkowej. W Europie został pierwotnie rozpowszechniony jako roślina ozdobna i lecznicza. Niestety, dzisiaj ma zupełnie inne zastosowanie.

Liść tytoniu zawiera tysiące substancji a wśród nich nikotynę. Substancja ta stosowana jest w rolnictwie i ogrodnictwie jako środek owadobójczy oraz przy zwalczaniu pasożytów bydła. Nikotyna pod względem szkodliwości dorównuje kwasowi pruskiemu – bardzo silnej truciźnie.

Przeciętny papieros zawiera około 10 mg nikotyny. Jedna kropla nikotyny (około 50 mg) jest śmiertelna dla człowieka. Palacze nie umierają tylko dlatego, że paląc przyzwyczajają się do niej. Poza nikotyną w papierosach znajduje się jeszcze około 4000 szkodliwych substancji, takich jak substancje smołowe, substancje drażniące i tlenek węgla. Wszystkie te substancje wywołują spustoszenie w ciele człowieka, przyczyniając się do występowania raka płuc, gardła i krtani, chorób serca i naczyń krwionośnych, uszkodzenia płodu w łonie matki i do wielu innych dolegliwości.

Tytoń stanowi główną przyczynę zagrożenia zdrowia ludności. Szacuje się, że w latach dziewięćdziesiątych na skutek palenia tytoniu co roku na świecie umierało około 2 milionów ludzi, a liczba ta ma wzrosnąć do 10 milionów w roku 2020. W Polsce, która od połowy lat 70-tych należy do krajów o najwyższej konsumpcji papierosów na świecie, każdego roku na choroby odtytoniowe umiera przedwcześnie 70 tysięcy ludzi w wieku od 35 do 69 lat.

Więc kiedy będziesz chciał sięgnąć po pierwszego papierosa, to przypomnij sobie, że tytoń zabija powoli, ale skutecznie.

 

2. Dlaczego nie można palić papierosów?

 

Nałogowe palenie osłabia czynności narządów zmysłów – wzroku, słuchu, smaku, węchu i czucia. U wielu kobiet wywołuje zaburzenia cyklu miesiączkowego, jest trzykrotnie częściej niż inne czynniki przyczyną występowania poronień i dziesięciokrotnie bezpłodności, a także przedwczesnych i patologicznych porodów. Nikotyna powoduje niedobór tlenu, znaczne zmniejszenie wytrzymałości mięśni, zwłaszcza na długotrwałe wysiłki oraz zaburzenia koordynacji ruchowej. Nikotyna jest szybko wchłaniana do krwi przez błonę śluzową jamy ustnej i górnych dróg oddechowych, uszkadza układ krążenia i układ nerwowy. Wywiera też duży wpływ na układ pokarmowy, zmniejszając łaknienie, zaburzając trawienie i wchłanianie substancji pokarmowych, szczególnie witamin. Znacznie zmniejsza siły odpornościowe organizmu.

Innym składnikiem dymu papierosowego jest tlenek węgla, który blokuje hemoglobinę przenoszącą tlen w organizmie. W rezultacie wywiera on szkodliwy wpływ na układ sercowo – naczyniowy, zwiększając prawdopodobieństwo wystąpienia miażdżycy naczyń wieńcowych oraz zawału serca.

Bardzo niebezpieczne są substancje smoliste zawarte w dymie tytoniowym. Są one rakotwórcze, a zagrażają najbardziej płucom i górnym drogom oddechowym.

Pyły, których koncentracja w dymie papierosowym jest prawie milion razy większa, niż                         w najbardziej zanieczyszczonym powietrzu, powodują odkładanie się cząsteczek węgla w węzłach chłonnych, które przestają pełnić funkcje bariery obronnej przed zakażeniami dróg oddechowych.

Dym papierosowy ułatwia też przenikanie alergenów oddechowych, wpływających drażniąco i uszkadzająco na układ oddechowy, co jest jednym z powodów występującej często u palaczy astmy oskrzelowej. Młodzież paląca papierosy częściej zapada na przeziębienia, grypy i nieżyty górnych dróg oddechowych.

 

3. Jak zaczyna się nałóg?

 

Uzależnienie od papierosów rodzi się niepostrzeżenie. Najpierw pierwszy w życiu papieros, potem drugi, aż wreszcie cała paczka dziennie. Zaczyna się niewinnie: w klubie, dla towarzystwa, dla mody, by zaimponować kolegom. Jednak w miarę upływu czasu pojawia się postępujące przyzwyczajenie i biologiczne uzależnienie od tytoniu, niestety, z czasem, także poważne kłopoty zdrowotne.

Palenie papierosów to nałóg uzależniający na kilku poziomach: fizjologii (uzależnienie od nikotyny), nawyków (czynności rąk przy paleniu), emocji (jak każda używka, sięganie po papierosy to rodzaj uspokojenia własnych emocji). Dlatego tak trudno odzwyczaić się od palenia. Mimo to , papierosy sprawiają wrażenie „niewinnej” rozrywki, bardziej akceptowanej społecznie niż alkohol. Zaciągnięcie się dymem daje fałszywe poczucie rozluźnienia. Dlaczego złudne? W rzeczywistości powoduje stres organizmu, przyspieszając akcję serca i powodując wzrost ciśnienia krwi.

 

Bierne palenie, czyli wdychanie dymu tytoniowego z papierosa palonego przez inną osobę w tym samym pomieszczeniu, jest również bardzo niebezpieczne. Boczny strumień dymu nikotynowego zawiera 35 razy więcej dwutlenku węgla i 4 razy więcej nikotyny, niż dym wdychany przez aktywnych palaczy. Wdychanie dymu wydychanego przez palaczy zwiększa ryzyko wystąpienia raka płuc i chorób serca u osób niepalących. W dymie tym znajduje się też wiele substancji alergizujących, powodujących łzawienie oczu, podrażnienie błony śluzowej nosa, kaszel, nawracające zakażenia układu oddechowego, a także uczulenia i , w konsekwencji, astmę.

4. Podsumujmy:

 

Przejściowe skutki palenia tytoniu to:

-przyspieszony rytm serca,

-podwyższenie ciśnienia krwi,

-podrażnienie błony śluzowej gardła, języka, podniebienia,

-pojawienie się tlenku węgla we krwi,

-podrażnienie oczu,

-suchy kaszel,

-nieprzyjemny zapach z ust,

-stany zapalne jamy ustnej,

-zaburzenia smaku, węchu,

-żółty nalot na zębach,

-większa podatność na choroby.

 

Długotrwałe skutki palenia tytoniu to:

-rak płuc, jamy ustnej, przełyku, krtani, trzustki i pęcherza moczowego,

-choroby serca,

-owrzodzenia,

-choroby układu krążenia,

-rozedma płuc,

-chroniczne zapalenie oskrzeli,

-niskorosłość.

 

1. Palenie papierosów szkodzi zdrowiu!

 

Palenie papierosów jest niebezpiecznym uzależnieniem, niosącym za sobą wiele negatywnych skutków. Sięgając po papierosa, nie zdajemy sobie sprawy, jak szybko możemy wpaść w nałóg. Niewinne branie papierosa, „puszczanie dymka” dla szpanu, mody czy towarzystwa, często kończy się tym, że człowiek staje się ofiarą nikotyny. Bez papierosa nie może żyć, funkcjonować, staje się nerwowy i niecierpliwy. Pali, bo musi i czuje głód nikotynowy. Zanim sięgniemy po papierosa, zastanówmy się, czy palenie papierosów szkodzi? Jakie skutki ponosimy? Niezaprzeczalnym jest fakt, że palenie powoduje bardzo poważne choroby. Są to nowotwory płuc i krtani. Nikotyna i substancje smoliste zatruwają cały organizm, powodują niedotlenienie serca, miażdżycę naczyń i prowadzą do zawału serca.      Po drugie, naukowcy dowiedli, że każdy papieros skraca życie palaczowi o kilka minut. Wynika to z tego, że każdy nałogowy palacz z własnej głupoty i na własne życzenie, skraca swe życie o parę lat. Z drugiej strony , szkodząc sobie, szkodzi także innym. Stwierdzam ,ze bierne palenie jest bardzo szkodliwe, gdyż dym nikotynowy jest silną trucizną i zawiera wiele szkodliwych substancji chemicznych.

W przypadku kobiet w ciąży wpływa negatywnie na rozwój dziecka.. Dzieci palaczek rodzą się mniejsze, niedotlenione, częściej chorują i gorzej się rozwijają.                   Niewątpliwie, każdy palacz na co dzień nosi znamiona swego nałogu. Poszarzała cera, żółte zęby i palce, ubranie nieświeże, przesiąknięte wonią papierosów. Wygląd ten jest zaprzeczeniem człowieka zdrowego, wysportowanego, eleganckiego, z niechęcią widzianego wśród ludzi, prowadzących zdrowy tryb życia. Z pewnością relacje towarzyskie między jednymi i drugimi prowadzą do konfliktów, a bezkarność palaczy i arogancja wobec niepalących, stwarza niemiłą. nerwową atmosferę.  Następne zagadnienie to ekonomiczne skutki palenia papierosów. Ceny ich są bardzo wysokie i miesięczny wydatek na ich zakup jest bardzo znaczący. W sposób zasadniczy obniża budżet domowy palacza. Badania naukowe dowodzą, że nałóg palenia papierosów jest bardzo niebezpieczny, zagraża zdrowiu i życiu człowieka. Wielu palaczy zapada na poważne choroby, znaczna ich część przedwcześnie umiera. Mając na uwadze dobro nas wszystkich, powinniśmy na każdym kroku szerzyć zasady zdrowego trybu życia, a papierosom mówić ” NIE”!

 

 

II ALKOHOL

 

• Historia alkoholu i skutki jego nadużywania

 

 

Już od dawien dawna ludzie wytwarzali napoje alkoholowe. Produkcja wina rozpo­wszechniła się już w starożytnym Egipcie. Egipcjanie wykryli, że sok winogronowy szybko się psuje, ale sfermentowany można przechowywać przez długi czas. Zauważyli także, że ludzie którzy piją wino rzadziej chorują, niż pijący nieczyszczoną wodę.

Wiele lat później wino zaczęło odgrywać rolę kulturową prawie w całej Europie. W epo­ce Odrodzenia produkcję wina rozpoczęto na szeroką skalę, a działalność tę kontrolowały związki kupieckie. Po 1300 r.  w Europie zaczęto produkować również piwo.

Stosowanie alkoholu w miarę upływu czasu zmieniało swój charakter. Alkohol był uży­wany do konsumpcji, w celach medycznych itp. Konsumpcja coraz bardziej rosła, a jego uży­wanie w wielu przypadkach zamieniło się w nadużywanie.

Obecnie wiadomo, że alkohol należy do silnych środków uzależniających. To związek chemiczny, którego zażycie powoduje zaburzenia prawidłowego funkcjonowania organi­zmu. Alkohol jako substancja psychoaktywna, tj. zmieniająca reakcje chemiczne zachodzące w mózgu, wpływa na nasze zdrowie i stan fizyczny, wywołując skutki krótkotrwałe lub dłu­gofalowe. Niszczy nie tylko nasz mózg, ale również inne narządy wewnętrzne, jak serce, żołądek i wątrobę, wywołując m.in. śmiertelną chorobę – marskość wątroby. Systematyczne nadużywanie alkoholu (obojętnie, pod jaką postacią) powoduje silne uzależnienie i wywołu­je chorobę zwaną alkoholizmem. Osoby uzależnione muszą podjąć odpowiednie leczenie  i mimo że fizycznie mogą zostać wyleczone, to psychicznie przez cale życie pozostają alkoholikami.

Znając działanie napojów alkoholowych (wina, piwa, wódki i innych), skutki zdro­wotne          i społeczne wywołane ich nadużywaniem, możemy podejmować w pełni świadome de­cyzje     o jego spożyciu. Każdy z nas może odmówić napicia się alkoholu, a decyzja zależy tylko od nas samych.

2. Dlaczego ludzie piją alkohol?

 

1. Uśmierzanie przykrych uczuć-ludzie piją, gdy jest im smutno, gdy coś ich boli, gdy chcą złagodzić napięcie, lęk, gniew, zmęczenie, rozproszyć nudę itd.

 

1. Samoobrona przed niepożądanymi informacjami – ludzie piją, aby o czymś nie myśleć, zapomnieć, nie czuć się za coś odpowiedzialnym, winnym, skrępowanym, aby zobaczyć siebie i świat w innych kolorach.

 

1. Rozluźnienie wewnętrznych zachowań i obaw-ludzie pija, aby uwolnić się od istniejących w nich hamulców i obaw, zakazów i nakazów wewnętrznych, które krępują ich postępowanie, aby powiedzieć prawdę lub skłamać, zrobić komuś awanturę, przytulić się do kogoś.

 

1. Przeżywanie odmiennych stanów psychicznych-ludzie pija, gdy rzeczywistość wydaje się im zbyt szara i monotonna, rośnie potrzeba, aby przez chwilę przeżywać coś odmiennego i specjalnego, aby doznać stanu uniesienia lub oszołomienia, aby poczuć się kimś innym itd.

 

1. Ułatwianie i umacnianie kontaktów z innymi ludźmi-ludzie piją, gdyż jest to częścią kultury, obyczajów i rytuałów, bo zmniejsza się ich dystans do innych, aby coś uczcić, stworzyć warunki do zabawy i wypoczynku.

 

3. Kiedy alkohol szkodzi?

 

Gdy zaczynamy pić za wcześnie- alkohol jest dla zdrowych i dorosłych osób. Na całym świecie prawo zabrania sprzedaży napojów alkoholowych osobom przed zakończeniem 18 lat. Nawet niewielka ilość alkoholu, niegroźna dla dorosłych, może uszkodzić procesy rozwojowe u dzieci i młodzieży. Dotyczy to nie tylko rozwoju biologicznego, ale również procesów związanych z uczeniem się i zapamiętywaniem oraz rozwojem uczuciowym. Młodzi ludzie mają znacznie niższą tolerancję na alkohol i znacznie szybciej się uzależniają. Jeżeli młodzież uczy się wiązać przyjemne stany emocjonalne z alkoholem, a nie                                 z konkretnymi wydarzeniami życiowymi, to w ten sposób oddala się od rzeczywistości.

 

Gdy pijemy za dużo i za często: wypić za dużo to znaczy między innymi:

• zachowywać się w sposób, który narusza wartości i normy postępowania,
• być krytykowanym  przez otoczenie,
• spowodować dolegliwości fizyczne po wypiciu,
• wywołać negatywne stany psychiczne u siebie lub innych,
• stworzyć zagrożenie bezpieczeństwa własnego lub innych ludzi,
• zaniedbywać obowiązki i zadania osobiste,
• ryzykować zaburzenia zdrowia.

 

Za niebezpieczne przekroczenie granic ryzyka uważa się zażywanie tygodniowo przez kobiety powyżej 120 g czystego alkoholu, dla mężczyzn  powyżej 200 g . Za ryzykowne uważa się jednorazowe zażywanie w ciągu jednego dnia więcej niż 100 g czystego alkoholu. Innym przykładem ryzykownego picia alkoholu jest picie codziennie, nawet niezbyt dużych ilości. Co najmniej 20 g czystego alkoholu zawiera każdy półlitrowy kufel piwa, albo 2 lampki wina, albo „pięćdziesiątka” wódki.

 

Gdy pijemy w nieodpowiednich okolicznościach:

 

• picie w ciąży, nawet nieduże dawki mogą uszkodzić nie narodzone dziecko,
• i spowodować ciężkie wady rozwojowe,
• picie w czasie zażywania różnych leków,
• picie przed lub w czasie prowadzenia pojazdów lub obsługi urządzeń mechanicznych,
• picie  w trakcie wykonywanej pracy.

 

4. Do czego prowadzi nadużywanie alkoholu?

 

Życie rodzinne jest poważnie zaburzone nie tylko, jeżeli ktoś z członków rodziny pije w sposób chorobliwy, ale także, gdy upija się okresowo. Zniszczeniu podlegają, oprócz zdrowia pijącego, takie obszary życia rodzinnego, jak:

 

1. Niszczenie życia uczuciowego- zamiast poczucia bezpieczeństwa, zaufania i miłości, rodzina przeżywa lęk, zagrożenie, gniew i wstyd, poczucie krzywdy i winy.
2. Brak źródeł oparcia i wzajemnej pomocy- życie rodzinne, zamiast dostarczyć oparcia staje się obciążeniem i źródłem problemów.
3. Utrata kontaktu i zrozumienia-zamiast otwartości i prawdy pojawia się coraz więcej kłamstw, manipulacji i udawania.
4. Izolacja od świata zewnętrznego-rodzina staje się zamknięta w swojej tragedii                      i cierpieniu, odizolowuje się od innych.
5. Wyczerpanie zasobów materialnych-bardzo często nadmierne picie staje się źródłem trudności finansowych i pogorszenie perspektyw bytowych całej rodziny.
6. Współuzależnienie innych członków rodziny-współmałżonkowie i dzieci osoby uzależnionej albo rozpaczliwie próbują powstrzymać jej picie, albo rezygnują z nadziei na lepsze życie. Oznacza to głębokie uwikłanie w chorobę alkoholową również pozostałych członków rodziny.

III NARKOTYKI

1. Co to jest narkomania?

Uzależnienie od narkotyków. Zjawisko narkomanii ma charakter społeczny. Dotyczy ono zarówno dzieci (w tym noworodków), jak i dorosłych. Długotrwałe przyjmowanie narkotyku prowadzi do ruiny całego ustroju. Narkomani na skutek zmniejszonej odporności częściej zapadają na choroby zakaźne (gruźlicę, padaczkę, AIDS). Matki-narkomanki mają przedwczesne i skomplikowane porody, a u noworodków mogą wystąpić objawy głodu narkotycznego. Dzieci te są często opóźnione w rozwoju fizycznym i psychicznym.

Przyczyn uzależnienia od narkotyków upatruje się przede wszystkim w braku zaspokojenia potrzeb. Chłód, rygoryzm rodziców, obojętność, samotność dziecka, brak norm – prowadzą do deprawacji, która najczęściej przejawia się różnego rodzaju lękami, przeszkadzającymi w normalnym rozwoju osobowości. Poszukiwanie nisz bezpieczeństwa jest wówczas naturalnym odruchem. Jeżeli młody człowiek napotyka na swej drodze inną osobę lub grupę osób uzależnionych, która za przyłączenie się i wspólne używanie narkotyków daje jej poczucie przynależności i uczestnictwa, może chętnie do niej przystać.

Uzależnienie narkotyczne jest chorobą, która sprawia przede wszystkim silny ból fizyczny             i psychiczny. Najprostszym sposobem uśmierzenia tego bólu jest przyjęcie środka, który pozwoli nam znaleźć zapomnienie. Tym środkiem jest narkotyk, przyjmowany w coraz większych dawkach. Regularne przyjmowanie narkotyku skutkuje odpowiednim przystosowaniem się metabolizmu komórkowego organizmu. Na brak dawki organizm reaguje głodem narkotycznym (objawy abstynencyjne), czyli bólem mięśni, niepokojem, mdłościami, biegunką, halucynacjami, delirium aż do zapaści włącznie. Jest to uzależnienie fizyczne. Towarzyszy mu uzależnienie psychiczne, które charakteryzuje brak zainteresowania czymkolwiek poza zaspokojeniem potrzeby narkotyku. Objawia się apatią, pasywnością, sennością, utratą świadomości, oszołomieniem, spowolnieniem reakcji.

Prócz bólu fizycznego i psychicznego narkoman odczuwa jeszcze ból społeczny. Wygląd zewnętrzny i zachowanie narkomana prowadzą do osłabienia i zniszczenia więzi społecznych, skazując go na samotność i konieczność przebywania w środowisku osób podobnych do siebie. Własne cierpienia i współczucie otoczenia mogłyby wpłynąć na próbę zmiany tego stanu, gdyby takiej próbie towarzyszyła silna wola powrotu do zdrowia. Na przeszkodzie często stoi charakterystyczna dla tej choroby destrukcja psychiki – właśnie brak woli.

          Pojęcie „narkomania” pochodzi od słowa „narkotyk”, oznaczającego substancję psychoaktywną, czyli taką, która oddziałuje na układ nerwowy.

Narkomania cechuje się głodem narkotykowym i wewnętrznym przymusem przyjmowania substancji narkotycznych (człowiek jest w stanie zrobić wszystko, za wszelka cenę, nawet wbrew rozsądkowi, by zdobyć narkotyk).

Uzależnienie od narkotyków (narkomania) ma swoje stadia. Pierwszym z nich jest chęć spróbowania czegoś nowego, eksperyment, próba. Faza druga to coraz częstsze sięganie po narkotyk. Prowadzi ona do jego regularnego zażywania, czyli kolejnej fazy uzależnienia. Ostatnim etapem jest zaawansowanie. Cechuje je nieustanne życie pod wpływem środków chemicznych, niemożność wywiązywania się z narzuconych obowiązków, brak zasad                  i wartości, upadek na zdrowiu, okropny wygląd zewnętrzny.

Narkomania jest nieodwracalną chorobą mózgu. Zmiany raz wywołane pozostaną na zawsze!

 

Dodatkowo:

„Na tropach przyrody” podręcznik do klasy 5, lekcje 40 i 43.